Əriştə kəsimi

Bu gün rayonun demək olar ki, bütün kəndlərində qışa hazırlıq görülür. Əriştə kəsimi, qovurma hazırlanması, yarma üyüdülməsi, qovut çəkilməsi, meyvələrin qurudulması və sair unudulmayan adətlər kimi yaşadılmaqdadır. Onların içərisində əriştə kəsimi çox maraqlı keçər. Bu mərasim baş tutmazdan əvvəl qonum-qonşu bir neçə gün ondan əvvəl bilərlər ki, həmin gün filankəsin evində əriştə kəsiləcək. Hər kəs də iş planını ona görə düz-qoş edər. Səhərin erkən saatlarından bu işi görməli olanlar bir yerə yığışarlar.  Xüsusi bir təmtəraqla keçirilən bu mərasim əsasən yazlıq buğda unundan hasil edilər. Un yaxşıca ələnər. Ev yiyəsi səhər üzü o başdan durar, əriştənin xəmirini tutar.  Ələnmiş unun içərisinə duz əlavə edilər.  Əriştə xəmirinə nə qədər duz vurulacağını xanım-xatın nənələrimiz daha yaxşı bilirlər. Onun xəmiri nə çox duzlu, nə çox duzsuz olmamalıdır. Az-az suyunu da əlavə edib xəmiri yoğururlar.  Xəmir tam hazır olandan sonra yaxşıca acısın deyə üzərini örtərlər. Bir neçə saata hasilə gələn xəmirdən yumru kündələr tutular. Tutulan kündələrsə bir neçə dəqiqə dincəlməyə qoyular. Kündələr “əppək taxtası” üstə oxlovla yayılır. Yuxa yayıldıqca yapışmasın deyə üzərinə  un səpilər. O,  kətəsayağı uzunsov bükülüb, bıçaqla ayaqdan başadək doğranar. Onun incə və ya qalın kəsilməsinə diqqət yetirmək lazımdır. Çünki əriştənin incə və ya qalın kəsiminə görə bişmə vaxtı  dəyişər.

dxBiri kəsər, usta olanları isə kəsilən əriştəyə “özəmə” verər. Xəmir özəndikcə “zəncir” kimi uzanar. Sonra onlar kəndirlərin üzərinə sərilər. Gün vurduqca  qurulan sicimli “çatmalar” kara gələr. Kəndirin alt hissəsinə, yəni yerə paltar-palaz döşənər ki, quruduqca yerə düşəni itkiyə getməsin. Tam quruduqdan sonra kəndirdən toplanan əriştənin qovrulma məqamı başlayar. Qurudulan əriştəni ocaq üstə sacda qaydasında qovurarlar. Qış ayları üçün beləcə, bir azuqə də hazır olar. Əriştə yarma, ələyəz, qırmızı baş soğan, inək yağı ilə bişirilər, çoxlarının unutduğu “çəkmə”, südlü əriştə xörəklərində ağıza dad gətirər.

Əriştənin sıyıq halda bişirilən xörəyini xoşlamayan çox az adam tapılar. Sıyıq əriştəni hazırlamaq üçün noxudu, lobyanı axşamdan islatmaq lazımdır. Əvvəlcə  soğan yağda qızardılır. Tam qızardılmış soğanın üzərinə su əlavə edilir. Su qaynara düşəndə üzərinə dördkünc doğranmış kartof, lobya, noxud, alça, ərik qurusu, ələyəz əlavə olunub qarışdırılır. Qarışımın içərisinə bütöv soğan əlavə edilib bişirilir. Qeyd etmək lazımdır ki,  əriştəni qaynayan suya tökdükdə vam odda bişirmək lazımdır, yoxsa daşar. Əriştənin qaynayarkən suyun üzərinə qalxması onun tam olaraq bişdiyini müəyyənləşdirir. Beləcə, istiotu, duzu da qaydasınca vurulduqdan sonra  süfrəyə verilər.

Əriştədən həm də pay tutarlar. Bu qədim adət kəndlərimizdə bu gün də yaşamaqdadır. Dağ kəndlərindən aran yerlərinə qurud, əvəlik, ələyəz, torba-torba yemişan, çöl armudu və sair ilə yanaşı, bir torba da əriştə payı qoyular. Bu da pay alanın demək olar ki, ən əziz payı olar.

“Oğuz səsi qəzeti”